آن زمان که پیامبر اسلام (صلی الله علیه وسلم) در صحرای خشک و بی آب وعلف حجاز، مردم را به یکتاپرستی دعوت کرد وسه اصول اصلی اسلام را به یارانش تعلیم می داد هنگامی که از معاد وایمان به تحقق آن بحث می کرد همیشه این سوال مطرح بوده است که قیامت کی می آید؟
و رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) جوابی که به این سوال می داد شاید انتظار آن هرگزنمی رفت.
آن هنگام مردی به خدمتش رسید و پرسید «مَتَی السّاعَة»؛ یعنی قیامت کی می آید؟ و پیامبر در کمال آرامش تنها با مطرح کردن سوالی به جواب سوال پرداخت و فرمود:
«فَمَا أًًًَعدَدتَ لَها» برای آن روز چه چیزی را آماده کرده‌اید و در واقع این سخن یعنی چه چیزی را پیش از خود برای آن روز فرستاده‌اید؟
آیا آمادگی روبرو شدن با آن وضعیت را دارید؟ آن مرد گفت: «أَعدَدتَ لَها حبَّ اللهِ وَ رَسُولِهِ»؛ یعنی توشه‌ای که آماده کرده‌ام محبت خدا و محبت رسول خدا(ص) است. آن بزرگوار فرمودند: «اَنتَ مَعَ مَن اَحبَبتَ»؛ شما در روز قیامت به همراه محبوب خودت و آنکه دوستش داری خواهی بود. اما نزدیکی قیامت حرفی است که از سال‌ها پیش و شاید به درازای تاریخ اسلام بر زبانها جاری می‌شود پس باید گفت بعد از 1400سال الان قیامت نزدیکتر است جواب چنین سوالی در نهایت آیات قرآن کریم است که خداوند می‌فرماید:
«وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا لَاعِبِینَ »(دخان/38)
نیک بدانید که ما آسمان ها و زمین را عبث و بیهوده نیافریده‌ایم.«مَا خَلَقْنَاهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ »(دخان/39)
ما برای مقصود و هدفی آسمان و زمین را آفریده‌ایم و این هدف باید برآورده شود اما بیشتر آنان نمی‌دانند. (مومنون/ 115) آیا فکر می‌کنید ما شما را بیهوده و عبث آفریده‌ایم و شما به سوی ما بازگشت داده نمی‌شوید.(جاثیه/26)بگو: خدا شما را زنده می‌گرداند. سپس شما را می‌میراند. سپس همه‌ی شما را گرد هم می‌آورد در روز قیامت که هیچ شک و شهبه‌ای در آن نیست. اما بیشتر مردم نمی‌دانند. خداوند در سوره روم آیه55 می‌فرماید وقتی قیامت می‌آید، گناهکاران و مجرمان سوگند می‌خورند که به مدتی کم، در دنیا ساکن نبوده‌اند، یعنی عمر طولانی دنیا حتی اگر عمر نوح هم بوده باشد زود سپری گشته و تمام شده است.
در دنیا هم اینگونه به سوی دروغ برگردانده می‌شوند. کسانی که اهل ایمان بودند به آنها می‌گویند: شما تا آن زمان که خدای متعال مقدر کرده بود، در دنیا باقی ماندید. و حالا روز زنده شدن است. ولی شما خودتان نمی‌دانید.
و اما اولین مرحله از قیامت چگونه شروع می‌شود؟
نفخ صور شروع مرحله‌ی اول قیامت است برای قیامت سه نفخه و بطور کلی پنج نفخه وجود دارد. در قانون از سه نفخه آن سخن رانده شده است. نفخه‌ی اول همان شیپور خوابیدن است که با نواختنش همه می‌میرند و زمین از همه‌ی موجودات عاری می‌شود برای اهل ایمان ترس و هراسی نیست مومنان پیش از هول و هراس براحتی جان می‌دهند همان طوری که قرآن می‌فرماید:«وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ »(زمر، 68) هنگامی که در شیپور دمیده می‌شود، هر آن چه در آسمانها و زمین است، بیهوش می‌شوند و می‌میرند «اِلاَّ ماشاءَ اللهُ» مگر آن کس که خدا خواسته باشد که باقی بماند. «ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخری» این نفخه دوم است. نفخه‌ی «بیدار باش» است و با شیپور دوم همه بیدار می‌شوند.«فَإِذَا هُم قِیَامٌ یَنظُرُونَ » (زمر، 68) همه آماده می‌شوندو به انتظار محاسبه می‌ایستند، همانطور که در سوره‌ی یس آیه 51 آمده است: «نُفِخَ فِی الصَّوِر فَاِذاهُم مِنَ الاَجداثِ اِلَی رَبِهِّم یَنسِلُونَ»
نفخه‌ی دوم که زده می‌شود. مردم همگی ناگهان از قبرهایشان بیرون آمده و زنده می‌شوند.«یَومَ یَدعُ الدَّاعِ إلَی شَیءٍ نُّکرُ*خُشَّعاً أبصَارُهُم یَخرُجُونَ مِنَ اُلاَجدَاثِ کَأَنَّهُم جَرَادُ مُّنتَشِرُ*مُّطِعِینَ إِلَی اُلدَّاعِ یَقُولُ الکَافِرُونَ هذَا یَومُ عَسِیرُ»(قمر، 8-6) روزی که داعی [حق] آنها را به سوی امری دهشتناک دعوت میکند، برای چیزی که آن را نشناخته‌اند و انتظار چنین واقعه‌ای را نداشته‌اند، ذلت از سیما و وجودشان می‌بارد. از قبرهایشان بیرون می‌آیند و مثل ملخ‌های پراکنده با عجله به این طرف و آن طرف می‌روند و به دنبال صدا می‌گردند و آن روز کافران می‌گویند روز بسیار سختی است. و این که آیا زنده شدن روحی است یا جسمی؟ واقعیت این است که از روی متون متعدد قرآن و سنت روشن می‌شود که هم جسمی است و هم روحی.
چنانچه خداوند متعال در آیات متعددی به واقع این امر اشاره کرده است.
«أَیَحسَبُ اُلإِنسَانُ أَن لن نَجمَعَ عِظَامَهُ»(قیامت/3)؛ آیا انسان گمان میکند که ما استخوانهایش را جمع نمی‌کنیم.
« بَلی قادِرِینَ عَلَی أَن نُسَوّیَ بَنَانَهُ » ما قدرت آن را داریم که حتی سر انگشتان را همچون دنیا که هیچ دو نفری پیدا نمی شوند که سر انگشتانشان مثل هم باشند معنایش این است که زنده شدن هم جسمی است وهم روحی.
پیامبر خدا فرمود: «یَعرِقُ النُاسُ یَومَ القیامَـةِ » مردم در روز قیامت به اندازه ای عرق می کنند«حَتَّّی یذهَبُ عرُقُهم فی الأَرضِ سَبعِینَ ذِرَاعاً » که عرقشان به اندازه ی هفتاد ذرع در زمین فرو می رود «وَیجمُعهُم حَتی یَبلُغَ آذَانَهُم» و عرق آنها را طوری در بر می گیرد تا به گوشهایشان می رسد . پیامبر خدا می فرماید: لخت و پا برهنه مانند روزی که متولد شده‌اید، محشور می‌شوید.
می فرماید: مردان و زنان لخت همدیگر را تما شا می کنند؟
فرمودند: وضعیت آنقدر شدید و ناخوشایند است که فرصت پیدا نمی کنند که یکدیگر را نگاه کنند یعنی هول و هراس خیلی زیاد است. آیا لباسی در آن روز وجود دارد؟ بله اما نه برای همه کس بلکه تنها برای کسانی که در دنیا به دین خدا خدمت کرده‌اند. خداوند متعال آنها را در روز قیامت رسوا نمی‌کند وقتی انسانها در روز قیامت صف می‌کشند به دستور خدا فرشتگان به استقبال مؤمنان می‌روند.
خداوند در سوره قیامت یادآور شده است که در آخرت انسانها به دو گروه تقسیم می شوند گروهی نیکبخت و سعادتمند و دیگری بدبخت و شقاوتمند. سیمای نیکبختان از نور می‌درخشد و پروردگار عزوجلّ را نگاه می‌کنند و چهره شقاوتمندان بسی تیره می‌باشد و هاله ای از ذلت و خواری بر آن می نشیند ودر این سوره در باره وضع و حال در حالت احتضار را بحث وبیان می کند که چنان حا لتی از هول وسختی انسان را فرا می گیرد و در آن هنگام انسان با سختی و مضیقتی دست به گریبان است که به حساب نمی‌آید و تصورش نمی‌رود و همچنین در خاتمه سوره حشر، معاد را با دلایل و برها نهای عقلی ثابت می کند.
«ینبّؤالانسان یومئـذ بما قدم و أخر» در آن روز تمـام اعمـال گـذشته انسـان به او گفته می شود و از کوچـک و بزرگ و مهـم و نـاچیز اعمـالش با خبر می‌شود که در حال حیات از پیش فرستاده و آنچه برای بعد از مرگ گذاشتـه است. از نیک و بد و حسن و قبح عملکرد خود با خبر می شود
«لَا أُقسِمُ بِِیَومِ القِیاَ مَةِ» به روز قیامت و روز حساب وجزا قسم می خورم « وَلاأََقسِمُ بِالنَّفسِ اُ لَّلَوّامَةِ » و به نفس و نهاد مومن وبا تقوا که صاحب خود را در مورد ترک طاعات و انجام اعمال تباه کننده ملامت و سرزنش می کند.
«لتبعثن ولتحاسبن» و «أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ » ازبس که روز قیامت مهم وهول انگیز است که خداوند بدان سوگند یاد کرده است و به نقس نهادی قسم خورده که صاحب خود را بخاطر تقصیراتی که دارد سرزنش وملامت کرده وبا وجود طاعت وعبادتی که اندوخته کرده است طلب بخشودگی وقبول توبه می کند. حسن بصری گفته است؟نفس لوامه همان نفس ونهاد انسان مؤمن است. چون مؤمن خود را ملامت می کند و می گوید.از گفتارم چه هدفی داشتم؟واز عملم چه قصدی داشتم؟اما کافر خود را سرزنش نمی کندوراهش را می گیرد ومی رود وخود را محاسبه ومواخذه نمی کند. آیا انسان کافر و تکذیب کننده ی حشر و نشرگمان می کند که در روز قیامت نمی توانیم استخوانهایش را بعد از پوسیدن و متلاشی شدن جمع کنیم «بلی قاَدِرِیَن عَلَی أَن نُسَوَّی بَتَانَهُ» آن را جمع آوری می کنیم و ما قادریم قسمت ها و بندهای انگشتان او را اعاده کنیم و به یکدیگر متصل نماییم که کوچکترین اعضای او می باشد و از لحاظ بهسازی دقیق ترین ولطیف ترین اندام هستند تا چه رسد به استخوان های درشت وبزرگ. از این روبنان یعنی سرانگشتان ، که دارای شکل وضعی شگفت انگیزند و ساختار دقیق دارند.
«فَا ذَِابَرِقَ البَصَرُ» وقتی چشم خیره شد واز شدت اهوال و مخاطره آشفته گشت «وَخَسَفَ القَمَرُ» وروشنایی ماه تاریک شد «و َجَمِعَ الشّمسُ وَالقمرَُ» و ماه وآفتاب باهم جمع شدند وبرای عذاب کفار در آتش انداخته شدند. عطاء گفته است: در روز قیامت ماه وخورشید با هم جمع می شوند وآنگاه به دریا انداخته می شوند تا تبدیل به آتش بزرگ خدا شوند.
«یَقولُِِ الإِنسَانُ یَو مَئِذٍ أَینَ المَفّرُ» در آن روز انسان نابکار وکافر می گوید به کجا می توان گریخت؟ و به کجا باید فرار کرد ؟ و از این حادثه جانکاه و مصیبت بزرگ چگونه باید گذشت ؟ این را از نومیدی بر زبان می آورند چون می دانند که در آن هنگام راه فراری نیست . مقصود از این آیات هول و هراس آخرت است دیده ها در روز قیامت خیره می شوند و از شدت هول و هراس متحّیر می گردند و از مشاهده ی عظمت امور، خیره می مانند و انسان عقلش را از دست می دهد هوش از سرش می پرد و به جستجوی مجا و مفری می افتد اما هیهات قیامت فرا رسیده و حیات به سر آمده است.
«ینبّؤالانسان یومئذ بما قدم و أخر» در آن روز تمام اعمال گذشته انسان به او گفته می شود و از کوچک و بزرگ و مهم و ناچیز اعمالش با خبر می‌شود که در حال حیات از پیش فرستاده و آنچه برای بعد از مرگ گذاشته است. از نیک و بد و حسن و قبح عملکرد خود با خبر می شود.
«بل الانسان علی نفسه بصیرَة» بلکه انسان بر خود گواه است و به زشتی و عمل و ناپسندی کار خود شهادت می دهد و به شاهدی دیگر نیاز ندارد.
این بخشی از اوضاع و احوال قیامت است که با توجه به آیات قرآن کریم برایتان شرح دادیم . از خدا می خواهیم که در آن روز دهشتناک ما را پناه دهد.
